We ontvingen een lezersreactie van Jef Boeckx, Hugo Van Puymbroeck, Rudi Bruyninckx, Jo Dewachter, Louis Ferrant, Luc Debaene en Jef Vanden Ende (werkgroep Besliskunde) op het artikel van Planckaert G; Het warme ei dat niemand voelt, verschenen in Huisarts Nu 2005; 10:584-7. Wij publiceren ze hier samen met een antwoord van de auteur van het artikel.

In dit vierde en laatste artikel van de reeks Klinische logica vestigen de auteurs de aandacht op cognitieve fouten die tijdens het diagnostisch denkproces kunnen voorkomen: bij het uittekenen van een diagnostisch landschap, bij het inschatten van voorkansen of het inschatten van drempels. De auteurs formuleren een aantal praktische tips om deze fouten te leren zien en voorzien. Daarnaast zetten ze de meest essentiële punten van hun strategie nog eens op een rijtje.

In dit derde artikel van de reeks Klinische logica nemen de auteurs de overgang van diagnosestelling naar verder beleid onder de loep. Hierbij beantwoorden ze twee belangrijke vragen: (1) wanneer is de waarschijnlijkheid van een vooropgestelde diagnose op een bepaald moment voldoende hoog om zinvolle hulp aan te bieden? en (2) kan een bijkomend (para)klinisch gegeven (zoals de uitslag van een test) de beslissing om hulpaanbod op te starten, nog wijzigen? Zij reiken ons tevens handvatten aan om de beslissing tot hulpaanbod accuraat en logisch te onderbouwen.

In dit tweede artikel van de reeks Klinische logica gaan de auteurs aan de slag met één werkhypothese uit het diagnostisch landschap van de voorbeeldcasus, namelijk ‘meningitis’ (zie vorig artikel). De vraag van waaruit zij vertrekken is: hoe verhouden de bevindingen ‘koorts’, ‘hoofdpijn’, ‘niet braken’ en ‘nekstijfheid’ zich tot de werkhypothese ‘meningitis’. Ze loodsen ons mee doorheen het proces van hypotheseaftasting om ten slotte de finale nakans op meningitis te berekenen.

We staan er niet meer bij stil, maar hoe ‘denken’ artsen als ze een patiënt zien met een bepaalde klacht? Wat gebeurt er eigenlijk in hun brein? Waarom kan een diagnosestelling de mist ingaan? En hoe kan een diagnostisch landschap helpen? Dit artikel beschrijft hoe artsen vanuit een centraal aandachtspunt of niet-pluisklacht een diagnostisch landschap kunnen uitekenen en hoe ze bepaalde valkuilen uit de weg kunnen gaan.

Met veel genoegen heb ik de nieuwe aanbeveling over cystitis gelezen. Alhoewel de conclusie waarschijnlijk dezelfde zal blijven, wil ik bij de weg ernaartoe toch enige besliskundige kanttekeningen maken.

Medische besliskunde is terzelfder tijd aantrekkelijk en bevreemdend. Intuïtief voelen we dat de menselijke geest op die manier werkt, maar het wordt moeilijk als we concrete praktijksituaties stap voor stap willen reconstrueren met besliskunde. Vooral het inschatten van het aantal vals-positieven en vals-negatieven is niet eenvoudig. Aan de hand van een casus over enkeltrauma worden de basisbegrippen van medische besliskunde hier toegepast. Hierbij wordt zo dicht mogelijk bij het klinisch redeneren van de huisarts gebleven.

Na de bestudering van argumenten in het algemeen in hoofdstuk drie, wordt in dit centrale vierde hoofdstuk de kracht van een argument op een patiënt toegepast. Voor elk argument wordt hierbij de weg gevolgd van "voorkans" tot "nakans". Bijzondere aandacht krijgen de begrippen "kansen ” en "waarschijnlijkheid ".

Churchill heeft ooit eens gezegd : door zo veel te lezen over de gevaren van tabak houdt men uiteindelijk op... met lezen.